California định hình nên phong cách rượu vang Mỹ như thế nào?

Một số người lập luận đúng đắn rằng rất nhiều giá trị mà người Mỹ tôn trọng được phản ánh trực tiếp thông qua ngành công nghiệp rượu vang của quốc gia này. Rượu vang Mỹ thể hiện sự phong phú trong các giống nho cũng như phong cách, nhờ vào sự phân bố đa dạng của khí hậu. Trong ngành sản xuất rượu vang Mỹ, sự đổi mới và chủ nghĩa cá nhân được tán dương, thậm chí khuyến khích nhiệt tình, bằng việc các nhà sản xuất không bị chèn ép và bó buộc về việc vi phạm các quy định về quy trình, nguyên liệu, vùng trồng nho và kỹ thuật sản xuất rượu vang.

Lẽ đương nhiên, đây không phải là những cách nghĩ thường thấy, hoặc là bạn sẽ phải đối mặt với rất nhiều sự phản đối khi khẳng định như vậy về rượu vang trước mặt một chuyên gia nếm rượu vang, một nhà bán lẻ hay một nhà sản xuất rượu. Mặc dù đây là một sự lý tưởng hóa dễ dàng, có lẽ có một cách đơn giản hơn để chứng minh sự huy hoàng của liên hiệp này trong nghệ thuật sản xuất vang nho. Cụ thể, có một tiểu bang định hình nên đặc trưng rượu vang Mỹ: California.

Bằng tất cả sự tôn trọng đối với hệ thống 16.000 nhà máy rượu trải dài trên khắp 50 bang của Mỹ, công ty Golden State chiếm ưu thế trong hầu hết các chỉ số mà ngành công nghiệp rượu vang của quốc gia này có thể đo lường được. Xin nhắc lại, đây không phải là một việc hạ bệ chất lượng của vang Oregon Pinot Noir, vang Finger Lakes Riesling hay hàng loạt các khu vực và nhãn rượu khác bạn đang gọi tên lúc này. Nhưng cũng có thể cho rằng vị thế của những loại rượu vang đó - và của rượu vang Mỹ nói chung - duy trì được phần lớn là nhờ vào hoạt động và thành công của các nhà sản xuất rượu ở California kể từ khi Lệnh cấm bị bãi bỏ. Đây là lý do:

Số liệu thống kê của rượu vang California

Để hiểu rõ hơn về tỉ lệ chiếm ưu thế của vang California trong thị trường vang Mỹ, chúng ta nên xem xét các dẫn chứng, bắt đầu bằng doanh số bán hàng

Theo dữ liệu từ Nielsen, trong khoảng thời gian 52 tuần kể từ ngày 6 tháng 11 năm 2021 trở về trước, người Mỹ đã chi tổng cộng 20.3 tỷ USD để mua rượu vang trên các kênh phân phối mua về nhà. Trong đó, vang California chiếm 56% (11.4 tỷ USD), và chiếm 82% - một lượng lớn đáng ngạc nhiên trong thị trường vang nội địa (13.8 tỷ USD). Khi nhìn qua lăng kính của lượng tiêu thụ, thị phần thứ hai - miếng bánh thị phần nội địa của Califonia - giảm nhẹ xuống còn 77%. 

Có thể nhanh chóng chỉ ra rằng những con số thực tế xuất phát trực tiếp từ việc California có số lượng nhà máy sản xuất rượu và số lượng sản xuất lớn hơn đáng kể so với bất kỳ tiểu bang nào khác. Và đây là một trường hợp điển hình.

Theo dữ liệu từ Viện rượu vang, vào nằm ngoái, California sản xuất 88.5% trong toàn bộ số lượng rượu vang có xuất xứ tại Mỹ. Nếu chúng ta lấy phần trăm này và đặt nó vào dữ liệu toàn cầu do Tổ chức Nho và Rượu vang Quốc tế (International Organisation of Vine and Wine - OIV) cung cấp, California sẽ xếp thứ tư trong số các nhà sản xuất rượu vang lớn nhất thế giới năm 2020. Nếu bỏ qua vốn đầu tư nhà nước, Mỹ sẽ đứng ở vị trí thứ 15, nằm giữa New Zealand và Hungary.

Khi California có tới 6.010 nhà máy sản xuất rượu thì đối thủ gần nhất là Washington, nắm giữ 1389 nhà máy theo dữ liệu TTB. Điều hiển nhiên là bốn trong năm nhà sản xuất rượu lớn nhất quốc gia có trụ sợ tại Golden State, nơi mà tập đoàn Constellation Brands đặt ra luật chơi.

Có một lý do đơn giản cho sự chênh lệch này, ngoài việc California tiểu bang lớn thứ tư về diện tích đất ở Hoa Kỳ. Nhà văn, nhà giáo và nhà cố vấn về rượu vang đặt trụ sở tại California Liz Thach giải thích: "Chúng tôi sở hữu khí hậu Địa trung hải dàn trải một cách hoàn hảo trên toàn tiểu bang, bởi vậy các loại nho để sản xuất rượu yêu vùng đất California này. Các giống nho này cũng thích hợp với Oregon và Washington, nhưng thời tiết của Oregen khắc nghiệt hơn trong khi Washington thì mát mẻ hơn."

Nguồn: Bảo tàng Quốc gia Smithsonian về Lịch sử Hoa Kỳ

Rượu vang California - câu chuyện bên ngoài những con số 

Tính tới thời điểm này, chúng ta đã đi theo một trật tự hoàn hảo, tất cả các dấu chấm đã được kết nối mạch lạc. Khí hậu California và diện tích đất đai khiến nơi này trở nên lý tưởng đối với hàng ngàn nhà sản xuất rượu vang. Kết quả là, những nhà sản xuất này có thể chiếm ưu thế trên thị trường nhờ vào số lượng rượu vang mà họ cung cấp.

Thế nhưng, việc quy kết mọi thứ vào một suy nghĩ một chiều như thế, cũng như tập trung hoàn toàn vào lợi thế của California làm giảm đi những tiểu tiết lý giải về cách mà tiểu bang này đạt được vị thế. Nói rộng hơn, đó là cách mà California đã định hình ngành công nghiệp rượu vang của Mỹ.

Nếu không tìm hiểu sâu về lịch sử của nghề trồng nho ở Hoa Kỳ, chúng ta cũng nên lưu ý một điểm là California không phải là khu vực đầu tiên mà người châu Âu định cư sản xuất rượu vang, cũng không phải là nơi đầu tiên được chính phủ công nhận là khu vực trồng nho của Hoa Kỳ (American Viticultural Area - AVA) của Mỹ - mặc dù tiểu bang này hiện đang là quê hương của hơn một nửa khu vực như vậy trong tổng số 260 quốc gia. Nói một cách đơn giản hơn, tiểu bang này không có lợi nếu xét trên khía cạnh lịch sử bởi đây không phải là nơi đầu tiên hay lâu đời nhất trong ngành công nghiệp rượu vang ở Mỹ như một số người vẫn đặt ra giả thiết. (Những danh hiệu đó lần lượt thuộc về Floria và Augusta, Missouri)

Một mốc lịch sử đáng chú ý khác có thể là động lực thúc đẩy việc thành lập Wine Institue - Viện Rượu vang vào năm 1934. Được thành lập ngay sau khi các nhóm nhà sản xuất và trồng trọt ở California bãi bỏ Lệnh cấm (ghi chú từ người dịch: lệnh cấm này còn được biết đến là Đạo luật Volstead, được thông qua vào năm 1919. Đạo luật này quy định cấm hoàn toàn việc bán và sản xuất đồ uống có cồn có nồng độ cồn trên 0,5%).

Tổ chức này đã đóng góp một phần đáng kể trong việc duy trì mức thuế của rượu vang Mỹ, đồng thời hỗ trợ trong việc mở ra các con đường kinh doanh cho nhà sản xuất, chẳng hạn như dịch vụ vận chuyển DTC. Viện Rượu vang hiện nay bao gồm hơn 1.000 doanh nghiệp California, gấp đôi số thành viên của Hiệp hội Quốc gia các Nhà máy Rượu Hoa Kỳ (National Association of American Wineries), đại diện cho các nhà sản xuất ở cả 50 tiểu bang. 

Tuy nhiên, bởi nhiều lý do, năm 1976 mới là thời điểm lý tưởng để bắt đầu khám phá lịch sử rượu vang sâu hơn. Đây là năm đầu tiên Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (U.S. Department of Agriculture) đưa ra báo cáo về số lượng nho được nghiền ép thành rượu. Trong đó, các nhà máy rượu của tiểu bang đã nghiền ép tổng cộng 1.2 triệu tấn nho. Tua nhanh đến 25 năm sau, con số này đã tăng lên hơn gấp đôi là 3 triệu tấn. Đến năm 2018, sau vụ thu hoạch lớn nhất được ghi nhận, các nhà máy rượu ở California đã nghiền ép hơn 4.3 triệu tấn nho.

Tất cả những điều này nhằm nói lên một cách gián tiếp rằng vị thế của California hiện tại không đơn giản chỉ là một nơi có khí hậu "lý tưởng" thích hợp để sản xuất rượu. Tiểu bang này đã hành động một cách có chủ đích và hiệu quả để phát triển ngành công nghiệp rượu vang và xây dựng cơ sở người tiêu dùng vững chắc.

Quay trở lại năm 1976, đây là năm mà rất nhiều người yêu rượu vang trở nên quen thuộc với vang California nhờ thành công mang tính huyền thoại của buổi nếm thử mù Judgment of Paris. Sự kiện này đã tác động đáng kể trong việc đưa vang Hoa Kỳ lên bản đồ thế giới ngay trên sân nhà.

Nhà sản xuất rượu vang tại California John Williams gợi nhớ một thái độ rất khác về rượu vang của Mỹ khi ông đến thung lũng Napa trên một chuyến xe buýt Greyhound vào năm 1974, ông nói: "Chúng tôi không phải là một quốc gia rượu vang. Thế hệ của tôi và một nửa thế hệ đi trước tôi không uống rượu vang. Điều này không thể chấp nhận được. Nó là thức uống cho những kẻ ẻo lả, yếu đuối."

Qua một khía cạnh nào đó, bản thân Williams có mối quan hệ phức tạp với sự kiện nếm thử mù Paris. Mặc dù ông ấy góp phần tạo nên những chai rượu vang đoạt giải - Williams đã giúp chai vang Cabernet năm 1973 của Stag's Leap Vineyards giành chiến thắng - ông ấy cũng chỉ trích mạnh mẽ những tác động của nó đến sự kém đa dạng của của các vùng trồng nho của Napa ngày nay.

Thế nhưng, những chai rượu chiến thắng đã khiến rất nhiều người Mỹ đánh giá cao và tự hào về chất lượng rượu vang của đất nước họ, Willams nói rằng: "Nó cho chúng ta quyền tiếp cận đến các câu lạc bộ dành cho người uống rượu vang." Uống một ly Napa Cab ở một nhà hàng bít tết trở thành một hành động "yêu nước" - Chúng ta đã đánh bại Pháp, trời đất ơi! Nước Mỹ thật tuyệt!".

Trong những năm sau đó, rượu vang Napa Cab phát triển thành thương hiệu toàn cầu, với một số chai vang được tôn vinh tương tự những thương hiệu tiên phong như Bordeaux hoặc vang Grand Cru Burdundy. William nói. "Trong khi đó, sự đánh giá về rượu vang Mỹ - cả quốc nội lẫn quốc tế - đều mở rộng đường cho vang Riesling của New York và Pinot Noir của Oregon đi tới thành công".

Napa và Sonoma trong những thập kỷ tiếp theo cũng phát triển dẫn đầu ngành du lịch rượu vang - không chỉ ở Mỹ mà còn có thể cho rằng trên toàn cầu - chỉ tập trung củng cố mối liên kết giữa nhà máy rượu vang và người dùng rượu. Và dịch vụ du lịch này còn mở rộng, vượt ra khỏi trải nghiệm phòng nếm thử rượu, tàu hơi nước và sân bóng Bocce.

Trong số đó, Napa và Sonoma tự hào khi sở hữu 2 nhà hàng trong số 13 nhà hàng 3 sao Michelin. Ba nhà hàng khác giữ danh hiệu này nằm gần San Francisco, thành phố vinh dự có tổng cộng 31 nhà hàng được gắn sao.

Williams hỏi, "Có phải bất cứ vùng sản xuất rượu vang nào cũng có thể trở thành vùng rượu vang ngon miễn là nơi đó phục vụ bữa tối hài hòa với loại rượu vang đặc trưng không?". Chắc chắn không một vùng vượu sản xuất vang nào khác trên đất Mỹ có thể cạnh tranh ở bình diện này.

Vang California - Hơn cả rượu vang hảo hạng

Tuy nhiên, những loại rượu vang đặc biệt hảo hạng Cabernet và các món ăn trong thực đơn đặc biệt (tasting menu) chỉ cho chúng ta biết một nửa câu chuyện. Bởi vì, mặc dù xa xỉ như vậy, rượu vang California vẫn dẫn dầu về khả năng tiếp cận. Thach nói, "Không một ai, ngoại trừ bang Washington, sản xuất rượu vang dưới 10 đô la cung cấp trên toàn nước Mỹ. Bạn cần phải có nhiều và rất nhiều mẫu đất trồng nho để làm được điều đó."

Các loại vang nổi tiếng nhất California ở mức giá này không chỉ có sức cạnh tranh về mặt kinh tế, điển hình của chúng là mang đến hàng loạt hương vị dể thưởng thức. Và không có phong cách nào tạo ra làn sóng lớn hơn trong vài thập kỷ gần đây so với vang 'blend' đỏ đậm của người Mỹ. Nhấp nháp nhẹ nhàng và độ đậm bởi vị ngọt (residual sugar) của chúng, vang 'blend' đỏ như chai vang Ménage à Trois của Trincher và vang Apothic của E & J Gallo dẫn đầu với mức giá dưới 15 đô la, trong khi thương hiệu The Prisoner Constellation ở phân khúc cao hơn đạt mốc 35 đô la.

Nguồn: Công ty Prisoner Wine/Twitter.com

Một điểm cộng của sự phổ biến này là những loại vang 'blend' là một cách nhằm tránh các làn sóng thời đại ưa chuộng một giống nho cụ thể. Giả sử, một bộ phim nào đó được trình chiếu trên màn ảnh rộng cho thấy rằng việc uống uống một loại vang nào đó là man di mọi rợ thì cũng không thành vấn đề gì cả. Thach khẳng định, "Có rất nhiều loại vang đỏ 'blend' chứa vang Syrah và vang Zinfandel, mà nói trắng ra chúng được tiêu thụ không hề kém cạnh so với những loại vang thuần từ một giống nho. Cũng có rất nhiều vang Merlot trong các loại vang đỏ blend".

Hơn nữa, sự có mặt rộng rãi của những loại rượu vang này chỉ làm gia tăng sức ảnh hưởng thống trị của California khi được nhìn qua lăng kính của các vùng đất xa lạ. Trong khi các nhà sản xuất nhỏ hơn đến từ các vùng ít được biết đến hơn đang nỗ lực để đạt phân phối toàn quốc thì những người khổng lồ của California đã đánh dấu vị thế trên khắp tiểu bang và quốc gia trên toàn cầu.

Điều này là kết quả vượt mong đợi bên ngoài doanh thu thuần túy, nó tác động đến cách thị trường rượu vang quốc tế nhìn nhận và tìm hiểu về rượu vang Mỹ. Chẳng hạn như, tài liệu giảng dạy về rượu vang Mỹ của the Wine & Spirits Education Trust (WSET), một tổ chức giáo dục quốc tế có trụ sở tại Anh, tập trung chủ yếu vào rượu vang California. (có tận 6/8 trang trong sách chuyên ngành rượu vang, mà bản in năm 2016 sách này đạt được giải 3).

Christine Kamine - quản lý phát triển bộ phận Account của WSET cho biết: "Khi xem xét giáo dục về rượu từ góc độ toàn cầu, chúng tôi cân nhắc dựa trên giá trị đối với người tiêu dùng và người trong ngành. Điều này càng đúng hơn đối với việc nếm thử trong các khóa học về rượu vang. Ở Thái Lan, nơi chúng tôi có những nhà cung cấp, nhập vang Zinfandel trắng từ California hoặc vang ủ trong thùng gỗ sồi Chardonnay California dễ dàng hơn nhiều so với việc tìm kiếm một chai Seneca Lake Riesling. Đa phần đây chỉ là một quyết định thiết thực".

Thật vậy, phần lớn trong những câu chuyện về rượu vang California và Mỹ chỉ là: tính thực tế. Không ai có thể tranh luận chống lại sự thật là chính quyền bang nắm giữ phần lớn vai trò, nếu không muốn nói là át chủ bài, trong việc dẫn đầu con đường trồng nho trong và ngoài nước. Thế nhưng, nếu có một điều mà chúng ta cần tiếp tục nhắc nhở bản thân thì đó là hơn một nửa thế kỷ vừa qua, các nhà sản xuất rượu vang California thuộc mọi quy mô và chất lượng đã làm tốt phần việc của họ. Và đó không chỉ vì lợi ích của riêng mình họ.

- Tác giả bài viết: Tim McKirdy

- Hình minh họa: Ariela Basson

- Việt hoá: KhoRuouVang.vn

- Link bài viết gốc tại đây